Вовед

. Комитетот за етика во објавувањето (COPE), Дитекториумот за списанијата со отворен пристап (DOAJ), Асоцијацијата за научно издавање со отворен пристап (OASPA) и Светската асоцијација на медицински уредници (WAME) се научни организации кои соработуват за да ги идентификуваат принципите на транспарентност и најдобри практики за научно издаваштво. Ова е четврта верзија на тековна работа (објавена 15ти Септември 2022 година). Ние го охрабруваме понатамошното ширење.

Принципите на транспарентност и најефективни техники во научното издаваштво треба да важат за сите објавени содржини, вклучително и специјални изданија и зборници од конференции. Кога техниките отстапуваат од наведените стандарди, уредниците мора транспарентно да напоменат за принципите што ги практикува списанието.

Овие принципи, исто така, потврдуваат дека издавачите и уредниците се одговорни за промовирање на пристапноста, различноста, правичноста и инклузивноста во сите аспекти од издаваштвото. Уредничките одлуки треба да се засноваат на научни заслуги. На одлуките не треба да влијае потеклото на ракописот, вклучувајќи ја националноста, етничката припадност, политичките убедувања, расата или религијата на авторите. Списанијата треба да гарантираат дека секој што сака може да се вклучи во списанието и треба редовно да ја потенцираат нивната политика за инклузивност.

• Содржина на списанието (име на списанието, вебсајт, распоред за објавување, архивирање, авторски права, лиценцирање)
• Практики на списанието (етика на објавување, отворено рецензирање, пристап)
• Организација (сопственост и менаџмент, Советодавно тело, уредувачки тим/контакт информации)
• Деловни практики (надоместоци за автори, други приходи, рекламирање, директен маркетинг)

Преводи (Португалски, Бенгалски, Латиноамерикански, Шпански [верзија 3.0])

Содржина на списанието

1. Име на списанието

Името на списанието треба:

• Да биде единствено и да не биде такво што лесно се меша со друго списание.
• Да не се доведуваат во заблуда потенцијалните автори и читатели за потеклото на списанието, опсегот или поврзаноста со други списанија и организации.

2. Веб-страница

Веб-страниците треба да бидат соодветно поддржани и одржувани, особено внимание да се посвети на безбедносните аспекти кои помагаат да се заштитат корисниците од вируси. Најмалку, веб-локациите треба да користат https, а не http, а целиот сообраќај треба да се пренасочува преку https.

• Оние кои се одговорни за веб-страницата треба да ги применуваат веб-стандардите и најдобрите етички практики за содржината, презентацијата и примената на веб-локацијата. 
• Веб-страницата не треба да содржи информации што може да ги доведат во заблуда читателите или авторите. 
• Веб-страницата не треба да копира локација, дизајн или лого на друг издавач.
• Доколку некој текст е копиран од друга веб-страница, треба да се изјасни потврда за изворот.

Покрај барањата наведени подолу, следните ставки треба да бидат јасно прикажани:

• Цели и опсег
• Целната читателска публика на списанието
• Видовите на ракописи што списанието ќе ги земе предвид за објавување (на пример, повеќекратното објавување не е дозволено)
• Критериуми за авторство
• ISSN (одвоени за печатени и електронски верзии)

3. Распоред на објавување

Фреквенцијата на објавување на списанието треба јасно да се опише и списанието мора да се придржува до распоредот за објавување освен ако не постојат исклучителни околности.

4. Архивирање

Планот на списанието за електронска резервна копија и долгорочно дигитално зачувување на содржината на списанието, во случај списанието и/или издавачот да престанат со работа, треба да биде јасно наведен. Примерите вклучуваат PMC и оние наведени во Регистарот за чување.

5. Авторско право

• Условите за авторски права за објавената содржина треба да бидат јасно наведени на веб-страницата и во содржината.
• Условите за авторски права треба да бидат одвоени и различни од авторските права на веб-страницата.
• Носителот на авторските права треба да биде именуван на целосниот текст на сите објавени статии (HTML и PDF).
• Ако условите за авторски права се опишани во посебна форма, ова треба лесно да се најде на веб-страницата и да биде достапно за сите. 

6. Лиценцирање

• Информациите за лиценцирање треба да бидат јасно опишани на веб-страницата.
• Условите за лиценцирање треба да бидат наведени на целосниот текст на сите објавени статии (HTML и PDF).
• Содржините означени како отворен пристап мора да користат отворена лиценца.
• Политиките за лиценцирање за објавување на ракописи на автори и објавени написи во складишта на трети страни треба да бидат јасно наведени.

Ако се користат лиценци за Creative Commons, тогаш условите на таа лиценца треба да се поврзат и со точната лиценца на веб-страницата на Creative Commons.

Практики на списанието

7. Етика на објавување и сродни уредувачки политики

Списанието треба да има политики за етика на објавување (на пример, упатства за основна пракса на COPE). Тие треба да бидат видливи на неговата веб-страница и треба да се однесуваат на:

• Политиките на списанието за авторство и придонес
• Како списанието ќе се справи со жалби и поплаки
• Како списанието ќе се справи со наводите за недолично однесување во истражувањето
• Политиките на списанието за конфликт на интереси
• Политиките на списанието за споделување и повторливост на податоци
• Политика на списанието за етички надзор
• Политика на списанието за интелектуална сопственост
• Опциите на списанието за дискусии по објавувањето
• Политиките на списанието за корекции и повлекувања

Уредниците и издавачите се одговорни за обезбедување на интегритетот на научната литература во нивните списанија и треба да се погрижат да ги опишат своите политики и процедури за справување со такви прашања кога ќе се појават. Овие прашања вклучуваат плагијат, манипулација со цитати и фалсификување на податоци, меѓу другото. Ниту политиките на списанието ниту изјавите на неговите уредници не треба да поттикнуваат такво недолично однесување или свесно да дозволат такво недолично однесување. Во случај уредниците или издавачот на списанието да бидат свесни за какво било тврдење за недолично однесување во истражувањето во врска со поднесена или објавена статија во нивното списание, уредникот или издавачот треба да ги следат упатствата (или еквивалент) на COPE во справувањето со наводите.

8. Отворено рецензирање 

Отворена рецензијата се дефинира како добивање совети за ракописи од рецензенти/експерти во предметната област на ракописот. Тие лица не треба да бидат дел од уредничкиот тим на списанието. Сепак, специфичните елементи на рецензијата може да се разликуваат по списание и дисциплина, така што следново треба јасно да се наведе на веб-страницата:

• Без разлика дали содржината е отврено рецензирана или не.
• Кој ја спроведува рецензијата, на пример, надворешни експерти или членови на уредувачки одбор.
• . Тип(ови) на процес(и) што се користат за рецензија
• Сите политики поврзани со процедурите за заедничка рецензија, на пример:
  • Користење на рецензенти препорачани од авторот
  • Секое прикривање на идентитети, и ако е така, кој е прикриен и од кого
  • Дали дополнителниот материјал е предмет на отворена рецензија или не
  • Без разлика дали се објавуваат рецензии со статии или не
  • Без разлика дали рецензиите се потпишани или анонимни
• Како на крајот се донесува одлука за ракопис и кој е вклучен
• Сите исклучоци од процесот на отворена рецензија, како што се специфичните типови написи кои не подлежат на рецензија

Ако отворената рецензијата е исклучок од вообичаената политика, написот треба да ја содржи добиената реценција.

Списанијата не треба да гарантираат прифаќање на првичните поднесоци на ракопис. Изјавите за времето на рецензија треба да бидат поддржани со објавени временски рамки на прифатените трудови. Во случај на доцнење, авторите треба да бидат информирани за причината за доцнењето и да им се даде можност да го повлечат својот ракопис доколку сакаат.

Датумот на објавување треба да биде објавен со сите објавени истражувања. Исто така, се претпочитаат датуми на поднесување и прифаќање.

9. Пристап

Доколку некоја од онлајн содржините не е достапна за секого, начинот на добивање пристап (на пример, регистрација, претплата или плаќање по преглед) треба јасно да се опише. Ако се достапни офлајн верзии (на пример, печатени), ова треба јасно да се опише заедно со сите поврзани трошоци.

Организација

10. Сопственост и управување

• Информациите за сопственоста и управувањето со списанието треба да бидат јасно наведени на веб-страницата на списанието.
• Имињата на организациите не треба да се користат на начин што може да ги наведе на погрешено мислење потенцијалните автори и уредници за природата на сопственикот на списанието.
• Доколку списанието е поврзано со друштво, институција или спонзор, треба да се обезбедат линкови до нивната веб-страни онаму каде што се достапни.

11. Консултативно тело

Списанијата треба да имаат уредувачки одбори или други консултативни тела чии членови се признати експерти во предметните области наведени во целите и опсегот на списанието.

• Целосните имиња и здруженијата на членовите треба да се наведат на веб-страницата на списанието.
• Списокот треба да биде ажуриран, а членовите мора да се согласат да соработуваат.
• За да се избегне поврзување со измамнички списанија, списанијата треба периодично да ја прегледуваат нивната табла за да се осигураат дека таа е сè уште релевантна и соодветна.

12. Уреднички тим/информации за контакт

Списанијата треба да ги дадат целосните имиња и здруженијата на нивните уредници, како и информации за контакт на редакцијата, вклучувајќи целосна поштенска адреса, на веб-страницата на списанието.

Деловни практики

13. Надоместоци за авторите

Доколку се наплаќаат авторски такси (како што се трошоци за обработка на статии, трошоци за страница, трошоци за уредување, такси за уредување јазик, трошоци за бои, такси за поднесување, членарина или други дополнителни трошоци), тогаш таксите треба јасно да се наведат на веб-страницата. 

Ако нема такви такси, тоа треба јасно да се наведе.

• Информациите за хонорарите за авторот треба да бидат лесно достапни и да се презентираат што е можно порано во процесот на поднесување.
• Доколку списанието има во план да имплементира авторски трошоци во иднина, тоа треба да се наведе.
• Доколку се достапни откажувања за авторски такси, оваа информација треба јасно да се наведе
• Информациите за откажување треба да вклучуваат:
  • Кој е подобен за откажување
  • Кој(и) автор(и) од групата мора да ги исполнува условите за да се примени откажувањето
  • Кога и како да аплицирате за откажување
• Надоместоците за авторот или статусот на откажување не треба да влијаат на донесувањето одлуки на уредниците и тоа треба јасно да се наведе.

14. Други приходи

Бизнис моделите или изворите на приходи треба да бидат јасно наведени на веб-страницата на списанието. 

Примерите вклучуваат авторски хонорари (види дел 13), претплати, спонзорства и субвенции, рекламирање (види дел 15), препечатувања, додатоци или специјални изданија.

Деловните модели или изворите на приходи (на пример, приход од повторно печатење, додатоци, специјални изданија, спонзорства) не треба да влијаат на донесувањето одлуки на уредниците.

15. Рекламирање

Списанијата треба да наведат дали прифаќаат рекламирање. Доколку прифаќаат, тие треба да ја наведат својата рекламна политика, вклучувајќи:

• Кои видови огласи ќе бидат разгледани
• Кој донесува одлуки за прифаќање огласи
• Дали се поврзани со содржината или постапките на читателот или се прикажани по случаен избор

Рекламите не треба да се поврзани на кој било начин со одлуката на уредниците и треба да се бидат одвоени од објавената содржина.

16. Директен маркетинг

Сите активности за директен маркетинг, вклучително и барање на ракописи, кои се спроведуваат во име на списанието треба да бидат соодветни, добро насочени и ненаметливи. Информациите дадени за издавачот или списанието треба да бидат вистинити и да не ги наведуваат читателите или авторите на погрешно мислење.